Verdi-dilemma heile vegen

Like sidan Adam og Eva var på epleslang og åt av kunnskapens tre, har vi vore utfordra på etiske dilemma. Vi søker kunnskap, noko som i seg sjølv er bra. Samtidig vil kunnskapen alltid ha ei utfordrande bakside ved å reise spørsmål om kva som er rett og gale.
Kva er grunnleggande verdiar i eit samfunn? Kvar går grensa for kor tid ein trår over desse?

For meg er dette viktige polititske spørsmål. Og det var slike spørsmål om ”liv og død” som gjorde at eg valde å bli politisk aktiv i Kristeleg Folkeparti. Ikkje fordi partiet har ”kristeleg” i namnet, men fordi det med rot i nokre verdiar som for meg er viktig, prøver å stake ut ei rettesnor for kva samfunnet kan godta i grunnleggande spørsmål om menneskeverdet.

Mitt engasjement vart vekt av den vanskelege abortsaka, og kvinnerørsla som gjekk på barrikadane med å kalle eit påbegynt liv for ein celleklump som ikkje skulle ha nokon rettar på eigne vegne. Eg såg på meg sjølv som feminist, men fekk ikkje lov til å vere det. Fordi synet mitt på menneskeverd var knytt til at livet vert til ved unnfangelse, og at det derfor ikkje kan vere opp til berre eit anna menneske å bestemme om det skal få leve. Eg såg tvert om på det å sette kvinna til ansvar for slike avgjerder åleine var eit nytt overgrep frå menn og samfunn for å vri seg unna vanskelege val. Men vi har abortlova, og knapt nokon andre enn KrF tar til orde mot ho, eller prøver å finne avbøtande tiltak. Eg meiner barnet i mors liv er eit menneske, og derfor burde hatt eit grunnlovsfesta rettsvern.

Men utviklinga er vel heller andre vegen. Samfunnet vil legge til rette for at ein kan bruke kunnskapen for å forske på ufødt liv. Det kan vere gode grunnar i utgangspunktet, og det vert alltid vist til at ein kan spare liv; ved tidleg screening av foster, ved blodprøvar for å avsløre framtidige sjukdomar. Men resultatet kan vi lese frå land som er komne lengre enn oss; det fører til hyppigare abortar av foster med påvisbare sjukdomar. Til no er det vel FrP og Ap som vil tilby tidleg ultralyd og forlenge 12 vekers fristen for abort.

Eit anna verdi-spørsmål er surrogati. Det reiser etiske spørsmål på fleire plan. Både i fht barns rett til å kjenne biologisk far og mor. Og i fht å kunne leige ei eit menneske med ei livmor. Marknaden, som ofte er etisk blind, vil føre til at rike folk utnyttar fattige. Og så prøver vi sjølvsagt å bortforklare det med frivillighet, betaling med meir. Det blir korkje penare eller betre av den grunn.

Også i andre enden av livet er det store etiske dilemma. Til no har berre FrP programfesta at dei vil gjere det lovleg med aktiv dødshjelp. Og etter å ikkje ha fått venta applaus hos veljarane, har dei no sagt at det var eit ”arbeidsuhell”. Men det blir eit spørsmål vi må ta stilling til. Og etterkvart som det vert fleire sjuke eldre og færre til å pleie dei, så vil det ikkje forundre meg om argumentasjonen for dødshjelp vert pussa støv av. Sosialismens ånd som sett grupper og ”fellesskap” framfor enkeltmennesket finn saman med liberalismens og individualismens ånd; Det er ein rett å få bestemme over eige liv. Argumentasjonen er den samme som på aborttilhengarane sine banner på 70-talet. Kva er anleis?



Spørsmålet er ”Kva er då eit menneske?” Og det er her eg etterlyser politikarane sine verdigrunnlag, og prinsippielle tankar ut av det. Og korleis dette materialiserer seg i praktisk politikk som gjeld kvardagen vår.